2/2024 49 Terapia pijawkowa Terapia pijawkowa – to określenie jest współcześnie najbardziej zasadne (a nie powszechnie znana nazwa – hirudoterapia), ponieważ w aktualnym stanie wiedzy naukowej trudno mówić o hirudoterapii, szczególnie w kontekście lepiej poznanej terapii dla ludzi. Hirudo określa tylko jeden związek – hirudynę, która powoduje, że krew nie gęstnieje (jest inhibitorem trombiny, stosowanym jako lek zapobiegający krzepnięciu krwi). Pod koniec 1950 roku prof. F. Markwardt po raz pierwszy wyizolował hirudynę, chociaż jej strukturę w pełni określono dopiero w 1976 r. Dotychczas odkryto ok. 500 innych naturalnych organicznych związków chemicznych, produkowanych przez pijawki lekarskie, o pożądanych właściwościach leczniczych, co zapewniło pijawkom ponowny wzrost zainteresowania w lecznictwie m.in. koni. Terapia pijawkowa to nie jest lek na wszystko i dla wszystkich, choć z pozoru nie jest kojarzona z komplikacjami. Trzeba do niej ostrożnie i z rozsądkiem podchodzić, ponieważ lekkomyślne postępowanie może doprowadzić do tragicznych w skutkach powikłań, np. poważnych krwotoków czy obrzęków lub zakażenia chorobami przenoszonymi poprzez kontakt z krwią innych osobników. Zdarzyć się mogą też indywidualne nietolerancje, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Weterynarze zalecają tę formę terapii dla koni, ale nie jest to popularne i czasem traktowane jako pokłosie dawnych metod lecznictwa wiejskiego, które możemy jeszcze w Polsce spotkać na Podlasiu. Faktem jest, że hirudoterapia stosowana u ludzi znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych ICD-9 pod numerem 99.991 – jako terapia pijawkowa. W większości przypadków terapia pijawkowa nie jest w Polsce opłacana przez NFZ, choć czasem może się zdarzyć możliwość refundacji. Jeśli chodzi o terapię pijawkową zwierząt – zajmują się tym zarówno zootechnika, jak i weterynaria, ponieważ nie ma jasnych zasad, które tylko jednej grupie zawodowej nadawałyby uprawnienia do przeprowadzania takich zabiegów. Biologia pijawek Pijawki lekarskie to pierścienice. Hirudo medicinalis to gatunek pijawki odkryty na ziemiach polskich, który ma działanie prozdrowotne. W procesie leczenia mogą być wykorzystywane też Hirudo verbana, hodowane laboratoryjnie w specjalistycznych firmach. Pijawki Hirudo verbana, w odróżnieniu od pijawek Hirudo medicinalis, nie są objęte ochroną gatunkową, a ich sprzedaż oraz zakup nie wymagają zezwolenia z Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Do pijawek lekarskich zaliczane są następujące gatunki: • Hirudo medicinalis (Europa), • Hirudo verbana (Azja, południowa Europa), • Hirudo nipponia (Japonia), • Witmania pigra (Chiny), • Hirudo septemstriata (Republika Południowej Afryki), • Hirudo orientalis (Zakaukazie, Iran, Uzbekistan), • Hirudo troctina (obszar Morza Śródziemnego), • Hirudo javanica (Wyspy Sundajskie, Bengal, Birma), • Hirudinaria manillensis (Indie, Malezja, Cejlon, Wyspy Sundajskie, Filipiny), • Hirudinaria granulosa (Indie), • Haementeria ghilianii (od ujścia rzeki Amazonki, na północ od Wenezueli i Gujany), • Macrobdella decora (Ameryka Północna), • Philobdella gracile (wybrzeże Ameryki Północnej), • Potamobdella oaxacensis (Meksyk), • Limnobdella australis (Australia). Pijawki lekarskie to zwierzęta wodno-lądowe, przystosowane do okresowego braku tlenu. Pijawki Hirudo verbana osiągają przeciętnie rozmiary do 12 cm długości, przy średnicy 1 cm, przy tym mogą się kurczyć i wydłużać. Ich ciało jest spłaszczone w kierunku grzbietowo-brzusznym, gładkie, bez szczecinek. Strona grzbietowa jest wypukła, brzuszna – płaska. Całe ciało podzielone jest okrężnymi bruzdami na regularne pierścienie. Segmentacja zewnętrzna nie odpowiada jednak wewnętrznej. Jednemu odcinkowi wewnętrznemu odpowiada pięć pierścieni zewnętrznych. Granice rzeczywistych odcinków ciała można odróżnić po barwie: strona grzbietowa jest kolorowa – ma zabarwienie o różnych odcieniach zieleni, ale posiada też sześć parzyście rozłożonych linii koloru pomarańczowego (cztery na górze i po jednej z każdego boku). Natomiast strona brzuszna ma zawsze jednolity zielonkawy kolor – otoczony po obu bokach ciemnym paskiem. Pijawka Hirudo verbana należy do rzędu pijawek szczękowych, w przyssawce znajdującej się na przednim końcu ciała usytuowany jest otwór gębowy prowadzący do jamy ustnej, w której umieszczone są promieniście trzy pary szczęk, gdzie każda posiada od 60 do 100 mikroskopijnych ząbków. H&B ZDROWIE Fot. Agata Danielewicz Pijawki Hirudo verbana
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz