Zarówno w literaturze, jak i w praktycznym obszarze psychologii sportu pewność siebie jest definiowana na wiele różnych sposobów. Na potrzeby swojej pracy z zawodnikami warto skorzystać z porównania pewności siebie do poczucia własnej skuteczności, choć z teoretycznego punktu widzenia te dwa konstrukty nie są ze sobą tożsame. Według Alberta Bandury, profesora Uniwersytetu Stanforda, poczucie własnej skuteczności to wewnętrzne przekonanie danej osoby o zdolności do wpływania i kierowania przyszłymi sytuacjami oraz do podejmowania niezbędnych i zarazem skutecznych działań w celu osiągania pożądanych efektów. Przekładając tę definicję na sport, zawodnik z wysokim poczuciem własnej skuteczności będzie wiedział, że ma wpływ na to, co się dzieje na arenie sportowej, i jednocześnie będzie wierzył w to, że posiada umiejętności niezbędne do poradzenia sobie z wyzwaniami pojawiającymi się na zawodach czy treningach. Pewny siebie zawodnik ma zatem świadomość swoich mocnych stron, tego, co już potrafi oraz w czym jest dobry. Jednocześnie będzie też znał swoje ograniczenia i obszary, nad którymi powinien jeszcze pracować i które wymagają rozwoju. Świadomość swoich rezerw jest kluczowa w budowaniu adekwatnego do umiejętności poczucia pewności siebie. Umiejętność, a nie cecha Należy pamiętać, że pewność siebie nie jest cechą, a raczej umiejętnością. Oczywiście, niektóre osoby mogą być z natury bardziej bądź mniej pewne siebie, jednak każdy sportowiec może pracować nad tym obszarem i go rozwijać. Z perspektywy psychologii sportu praca nad pewnością siebie trwa tak naprawdę cały czas, ponieważ wszystkie doświadczenia i zdarzenia mogą wpływać na to, że będziemy bardziej bądź mniej wierzyć w to, że jesteśmy w stanie coś wykonać lub osiągnąć. Udane treningi czy starty będą działały na plus, a przegrane czy kontuzje mogą działać na minus. Ważne jest również to, że praca nad pewnością siebie nie dzieje się tylko w gabinecie psychologa sportu. Kluczowe jest to, co dzieje się na treningach oraz na zawodach. Przygotowanie treningowe Progres, który dzieje się na treningach, oraz praca włożona w przygotowanie do startów mogą być fundamentem pewności siebie zawodnika. Świadomość wzrostu własnych umiejętności, poczucie bycia bardziej skutecznym w różnych sytuacjach, skakanie coraz wyższych przeszkód czy trudniejszych technicznie kombinacji i linii będzie budowało wiarę w siebie sportowca. Tutaj ważną rolę odgrywa trener. Może tak planować treningi i w taki sposób dobierać ćwiczenia, by pomóc zawodnikowi w dostrzeganiu własnego rozwoju. Dodatkowo sportowcy sami mogą sobie pomóc poprzez korzystanie z dzienników treningowych, w których będą zapisywali to, co dzieje się na treningach i jak im to wychodzi. Dziennik treningowy jest doskonałym narzędziem, z którego można korzystać w ramach przygotowania się do zawodów (wracam do notatek przed startem, żeby przypomnieć sobie, co potrafię i gdzie jest progres) oraz w momentach, gdy zawodnik zaczyna w siebie wątpić (z zapisanymi wnioskami i notatkami z treningów trudniej będzie dyskutować, jeśli czarno na białym będą pokazywały rozwój, mocne strony i nabyte czy utrwalone umiejętności). Należy pamiętać, że bez pracy na treningach i bez odpowiedniej liczby godzin poświęconych na ćwiczenia nie da się wypracować wysokiego poziomu pewności i wiary w siebie. Zawodnik musi przećwiczyć, musi utrwalić, musi wykonać, musi doświadczyć (a na to potrzebny jest czas spędzony w siodle), by móc mieć poczucie skuteczności w działaniu. Po prostu trening musi być wykonany. Sukcesy i osiągnięcia Ukończone parkury, wygrane konkursy czy wysokie noty na czworobokach będą bardzo mocno wpływały na pewność siebie sportowców. Jednak należy pamiętać, że osiąganie na zawodach celów czysto wynikowych nie jest w pełni pod kontrolą zawodnika. Dodatkowo może zdarzyć się tak, że akurat dany zawodnik nie będzie w danym czasie osiągał podczas startów wysokich wyników. Dlatego, poza miejscami na zawodach i pucharami za stanięcie na podium, ważne jest, by definiować i ustalać to, co chcemy osiągnąć przez kryteria zależne od nas oraz dostosowane do naszego aktualnego poziomu sportowego. Tak, by te sukcesy i osiągnięcia mogły być też osobistymi doświadczeniami, które nie będą zależne wyłącznie od wyniku na zawodach. Skuteczność w osiąganiu celów ma ogromny wpływ na poczucie własnej skuteczności sportowców. A cele mogą dotyczyć wielu aspektów funkcjonowania zawodnika – rozwoju umiejętności, radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, panowania nad emocjami i stresem czy utrzymywania wysokiego poziomu motywacji do treningów. Pewny siebie zawodnik ma świadomość swoich mocnych stron, tego, co już potrafi oraz w czym jest dobry. Jednocześnie będzie też znał swoje ograniczenia i obszary, nad którymi powinien jeszcze pracować i które wymagają rozwoju. 74 3/2024 H & B ZDROWIE
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz