dostosowane do ich potrzeb. Cytując z „Kodeksu dobrych praktyk”: „(…) kierując się znajomością podstawowych potrzeb zwierząt gospodarskich, Komitet ds. Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich (Farm Animal Welfare Council) opracował w roku 1979 listę tzw. Pięciu Wolności” (patrz ramka). Na potrzeby behawioralne koni składają się przede wszystkim: przebywanie w stadzie, nieustanna potrzeba pobierania pokarmu w niewielkich ilościach, jednocześnie się poruszając, możliwość obserwacji otoczenia i reagowania adekwatnego do sytuacji, przebywanie na możliwie dużych przestrzeniach i inne mniej kluczowe potrzeby. W świetle aktualnego stanu wiedzy te potrzeby najwierniej pozwala realizować tzw. ścieżkowy system utrzymania, tworzony w idei Paddock Paradise, który ok. 15 lat temu pioniersko zaczęto wprowadzać w Polsce – wbrew ogromnym obawom środowiska hodowlanego. Cały dzień w ruchu Pierwsza publikacja książkowa na ten temat wydana została w 2006 r. – był to „Prawdziwy świat koni” Jaime Jackson. System ścieżkowy ma stworzyć takie warunki i dostarczyć koniowi takiej stymulacji psychofizycznej, która, podobnie jak w naturze, skłoni go do niemal całodobowego ruchu. W praktyce tworzymy „tory ruchu”, gdzie stymulantem do przemieszczania się dla koni jest przemyślane rozmieszczenie ważnych z punktu widzenia konia stanowisk bytowych, np. stacje z sianem (z reguły zadawane z zastosowaniem „spowalniaczy poboru”), schronienie przed wiatrem i słońcem, poidła, lizawki, czochradła, piaskownice do tarzania, dostęp do możliwości ogryzania drewna i wszelkie wzbogacenia środowiska. Ponadto tor wyposażamy w utrudnienia do pokonywania go, np. rozrzucone kłody drewna czy utwardzone powierzchnie, utrudniony dostęp do zbiorników wodnych czy wzniesień terenu, co stymuluje u koni pracę mózgu oraz tężyznę fizyczną. Zwierzęta pozostają na torze całodobowo, a w określonej porze zapewniamy dostęp do runi pastwiskowej. Szerokość toru dobieramy indywidualnie, do potrzeb planowanej grupy zwierząt oraz realnych możliwości terenu – im więcej koni, tym szerszy korytarz, niemniej jednak im węższa ścieżka, tym więcej ruchu. Standardowe ścieżki mają szerokość 3-5 m, jednak ostatecznie zawsze należy dostosować je do liczebności stada. Jeżeli punkty strategiczne umieścimy w odległych miejscach i zachowają one swoistą „logikę podróży” dla koni, np. woda-siano-lizawka-czochradło-sypialnia- -pastwisko-inne, to ogrodzenie wewnętrzne staje się zbędne, ponieważ konie samoistnie wyznaczą „tor ruchu” i, jak wynika z wieloletnich obserwacji, konsekwentnie będą się go trzymały. Jednak pozwolić na to rozwiązanie mogą sobie hodowcy dysponujący stosunkowo dużym areałem zróżnicowanego terenu w stosunku do liczebności posiadanego stada koni. Jeżeli jednak do dyspozycji jest niewielka powierzchnia, wtedy wewnętrzne ogrodzenie toru staje się wręcz niezbędne. Istotne dobre podłoże Oprócz wyznaczonych ogrodzeniem granic ścieżki i rozstawionych strategicznie stanowisk do jedzenia i picia bardzo ważne jest podłoże. Podążające wyznaczonym szlakiem konie bardzo szybko wydepczą koleiny, które wiosną i jesienią zamienią się w błotnistą pułapkę. Dlatego im szybciej zadbamy o wysypanie korytarza dowolnym materiałem, tym mniej włożymy wysiłku w naprawy niedogodności. Urozmaicone podłoże i różnice w nachyleniu dostarczą zwierzętom stymulacji, ale zadbają również o wykształcenie zdrowych kopyt. Podłoże na ścieżce powinno być możliwie zróżnicowane na poszczególnych odcinkach: piach, trawa, kamienie, odpowiednio dobrany żwir – im różnorodniej, tym lepiej dla kopyt, ale także dla ścięgien i stawów. Najłatwiejszą drogą do skonstruowania ścieżkowego systemu utrzymania koni w idei Paddock Paradise jest postawienie dodatkowego ogrodzenia za pomocą tzw. elektrycznego pastucha wewnątrz istniejącego już padoku. Ostatecznie jednak koncepcja i urozmaicenie ścieżek zależą już tylko od nas i naszych możliwości i kreatywności. aa Zalety ścieżkowego systemu utrzymania koni 1. Możliwość wdrożenia na niewielkim areale ziemi (poniżej 1 ha), 2. Ciągły ruch, niezależny od naszych możliwości „czasowych” – najistotniejsza rzecz, jaką powinniśmy zapewnić koniowi, 3. Ciągła stymulacja kopyt, która umożliwia poprawny rozrost struktur amortyzujących wewnątrz kopyta, 4. Towarzystwo innych koni (Paddock Paradise jest miejscem życia stada), 5. Możliwość żywienia w naturalnej pozycji ciała i przestrzeni czasowej (dostęp do odpowiedniej ilości paszy objętościowej 24 h/dobę), 6. Możliwość użytkowania w każdej chwili (nie istnieją „sjesty” po posiłku), 7. Możliwość realizacji naturalnych potrzeb koni samoistnie rozwiązuje lub łagodzi wiele problemów behawioralnych. Wady ścieżkowego systemu utrzymania koni 1. Pracochłonność, bo tor należy nieustannie sprzątać oraz uzupełniać paśniki z sianem, z reguły nie jest to możliwe do obsługi przez zmechanizowane systemy, 2. Potrzeba akceptacji ze strony człowieka, rezerwacji większych zasobów czasu na czynności związane z przygotowaniem konia do użytkowania (trzeba na torze go odnaleźć i przyprowadzić na jazdę, a później odprowadzić). W drugiej części artykułu przyjrzymy się pilotażowemu wdrożeniu ścieżkowego systemu utrzymania koni w idei Paddock Paradise. 4/2024 47 H & B zdrowie
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz