bytu w boksie nie mają żadnej alternatywy dla spożytkowania czasu. W skrócie możemy wyróżnić pięć rodzajów nudy: 1. Nuda obojętna (ang. in- different boredom) – towarzyszy jej stan relaksu, wycofania i obojętności. Ta forma jest akceptowalna, ale gdy zdarzać się będzie często, możemy nie zauważyć zmiany i zapadnięcia w trudniejsze stany, koń w takim stanie umysłu może np. obojętnie stać, nie reagować na czynności stajenne (np. sprzątanie), głowa i ciało będą wtedy miały mimikę relaksacyjną, ale bez konkretnej motywacji do podjęcia jakiejś aktywności. Stan ten rzadko zauważany jest przez opiekunów. 2. Nuda regulacyjna (ang. calibrating boredom) – wyróżnia się poczuciem niepewności i podatnością na zmiany lub dystrakcję (rozproszenie uwagi). Koń w takim stanie psychicznym zdawał się będzie np. idealnym koniem rekreacyjnym, ponieważ swoje codziennie obowiązki wykonywał będzie szablonowo, natomiast w sytuacji podniesienia trudności zadania nie wykaże on kreatywności ani chęci do działania. W tej sytuacji często też powszechnie stosowane motywatory, takie jak tzw. smaczki, nie przynoszą efektu, ponieważ koń nie jest nimi zainteresowany. Konie przeżywające często nudę będą ulegały kontuzjom, ponieważ schematyczne wykonywanie poleceń nie kreuje silnego zdrowego ciała. Stan ten również rzadko zauważany jest przez opiekunów. 3. Nuda badawcza (ang. searching boredom) – odznacza się dużym stopniem podenerwowania i aktywnym poszukiwaniem zmiany lub dystrakcji. Taki koń wpada w przekonanie, iż nie ma po co poszukiwać rozwiązań jego problemu, ponieważ każde jego działanie spełznie na niczym, np. nie ma potrzeby penetracji i badania boksu, ponieważ podczas wszystkich dotychczasowych prób nigdy nie odkrył zmiany, można to porównać z nieustannym odczuwaniem rozczarowania i zawiedzenia. Tutaj z reguły opiekunowie zaczynają interesować się biernością konia i np. pozostawaniem w jednej pozycji przez długi czas, co przyczyniać się może do nasilenia dolegliwości zdrowotnych, np. opoi. Doświadczony opiekun z reguły jest w stanie poradzić sobie z tym problemem. 4. Nuda reagująca (ang. reactant boredom) – charakteryzuje się potrzebą szybkiej reakcji i silną motywacją do poszukiwania alternatyw. W tej sytuacji koń odczuwa coraz silniejszą frustrację, napięcie, które może przerodzić się w złość. Staje się pobudzony, rozdrażniony i desperacko poszukuje zajęcia, które mogłoby przerwać ten stan. To właśnie wtedy zazwyczaj człowiek zauważa problem i zaczyna szukać rozwiązania, ponieważ zachowanie konia staje się coraz trudniejsze, a nawet niebezpieczne dla niego samego i otoczenia. To moment, w którym zazwyczaj zauważamy zachowania stereotypowe, takie jak tkanie, łykanie, krążenie po boksie, choć etiologia tych zachowań nie jest jeszcze dobrze poznana i nuda w świetle aktualnych badań naukowych nie jest ich przyczyną, a czynnikiem pretendującym do ich wystąpienia i utrwalenia. Bez zmian w otoczeniu oraz pomocy specjalistów opiekun nie zawsze będzie w stanie wyprowadzić konia z tak poważnych problemów. 5. Nuda apatyczna (ang. apathetic boredom) – bardzo nieprzyjemna, związana z poczuciem bezsilności, nastrojem depresyjnym i silnym natężeniem awersji (uczucia niechęci). W tej sytuacji koń już zatraca poczucie, iż w jego życiu może nastąpić jakakolwiek zmiana, doświadcza głębokiego zobojętnienia i braku zainteresowania, często towarzyszy jej poczucie bezradności i braku motywacji, podobne do objawów depresji. Jest to forma nudy, która prowadzi do obniżonej jakości życia i trudności w wykonywaniu codziennych czynności, taki koń „raptem” zachowuje się, jakby nie wiedział, co ma robić, a przecież to zadanie wykonywał od dawna. Ten stan prowadzi do sytuacji, w której chorują psychika i ciało konia, mogą pojawić się zachowania samouszkadzające. Nuda apatyczna nie jest tym samym co chwilowe znudzenie. Jest to stan, który może utrzymywać się przez dłuższy czas i negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne i fizyczne. W przypadku przewlekłej nudy apatycznej warto skonsultować się z behawiorystą i weterynarzem, ponieważ stan jest poważny. Stereotypowe zachowania Niniejszy artykuł nie jest dysputą nad trudnym zachowaniem koni, ale warto zaakcentować, iż nuda przyczynia się do ich występowania, a w perspektywie czasu bardzo je pogłębia. Najczęściej spotykane stereotypy to powtarzające się, bezcelowe zachowania, które mogą być próbą radzenia sobie ze stresem lub brakiem możliwości naturalnych aktywności. Mogą przyjmować różne formy, takie jak krążenie po boksie, tkanie, żucie, kiwanie głową czy samookaleczanie. Popularne rodzaje stereotypii u koni: • chód po boksie: konie chodzą w kółko, często w jednym kierunku, • tkanie: konie poruszają się z boku na bok, przenosząc ciężar z jednej przedniej nogi na drugą, • żucie (ogryzanie): konie gryzą różne przedmioty, np. drzwi boksu, ścianę czy siodło, • kiwanie głową: konie potrząsają głową w sposób rytmiczny, Fot. AdobeStock/jagoda1410 66 4/2025 H & B zdrowie
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz