LIDER BIZNESU 3/2021

42 poziom wyżej Problemy w zdrowotności roślin w warunkach zieleni miejskiej – przyczyny i możliwości zapobiegania iekorzystne czynniki środowiskowe, jakie po - wszechnie spotyka się w warunkach zieleni miejskiej, nie stwarzają roślinom korzystnych warunków do prawidłowego wzrostu i rozwo - ju. W dużej mierze dotyczy to roślin drzewia - stych, spośród których szczególnie w przypadku drzew obserwuje się zdecydowane skrócenie okresu ich życia. Tekst i zdjęcia: dr inż. Janusz Mazurek Istnieje wiele czynników wpływających na pogorszenie się możliwości prawidłowego rozwoju roślinności w miastach. Wśród nich stosunkowo duże, choć z pewnością nie najważ- niejsze znaczenie, odgrywają czynniki biotyczne związane z występowaniem określonych chorób czy szkodników. Na stan fitosanitarny roślin w miastach bardzo istotny wpływ wywierają jednak w pierwszej kolejności wszelkiego rodzaju zaburzenia fizjologiczne związane z istniejącymi warunka- mi siedliskowymi, takimi jak: nadmierne ubicie podłoża, jak i towarzyszący temu niedostatek tlenu w systemie korzenio- wym oraz problemy z dostępnością, a czasami wręcz nad- miarem, wody opadowej. Zdrowie gleby Stan fitosanitarny roślin zawsze stanowi odzwierciedlenie „zdrowia gleby”. To pojęcie już od jakiegoś czasu zastępuje po- wszechnie stosowane terminy, takie jak „jakość gleby“ czy też „żyzność gleby“, których znaczenie przez lata ich funkcjonowa- nia w powszechnym rozumieniu uwzględniało przede wszyst- kim zasobność gleb w składniki pokarmowe. Obecnie coraz częściej dyskutuje się natomiast o biologii gleby w kontekście wzajemnych oddziaływań pomiędzy różnymi organizmami glebowymi, w tym w szczególności mikroorganizmami, a tym samym o wzajemnych relacjach, jakie istnieją w glebie pomię- dzy czynnikami fizycznymi, chemicznymi oraz biologicznymi. Na „zdrowie gleby” wpływają różne czynniki dynamiczne, ta- kie jak: materia organiczna, odczyn, struktura gleby, dostęp- ność składników pokarmowych oraz wody, które to wszystkie w dość szybkim czasie mogą ulegać modyfikacji w wyniku działalności człowieka. Wśród tych czynników, w przekształco- nych przez procesy urbanizacyjne glebach miejskich, bardzo szybko i w bardzo dużym stopniu niekorzystnym zmianom ulega przede wszystkim struktura gleby. U korzeni problemu W nadmiernie zagęszczonych glebach o niewłaściwej struk- turze wymiana gazowa znacząco się zmniejsza, a zawartość tlenu spada do poziomu, który nie zaspokaja potrzeb roślin. System korzeniowy przestaje się w tym momencie rozwi- jać. Niedotlenienie korzeni występuje z reguły wcześniej niż niedotlenienie gleby, przy czym zapotrzebowanie na tlen wierzchołków korzeni jest kilkakrotnie wyższe niż części star- szych, stąd najbardziej narażony na deficyt tlenu jest stożek wzrostu korzenia. Niedobory tlenu powodują w pierwszym etapie zahamowanie wzrostu korzeni, następnie zmniejsze- nie ich przepuszczalności wodnej oraz zaburzenia w po- bieraniu składników pokarmowych. W takich warunkach stosowanie nawozów mineralnych na powierzchnie gleby, szczególnie jeśli ta jest dodatkowo pokryta warstwą kory lub innego materiału ściółkującego, jest mało efektywne, a czasami może być nawet szkodliwe dla środowiska. Bakterie stanowią naturalną barierę ograniczającą infekcję przez organizmy infekujące z gleby. Ma to szczególne znaczenie dla ogra- niczania szkodliwości grzybów rodzaju Verticillium oraz organizmów glonopo- dobnych rodzaju Phytophthora