Fitness Biznes 1/2021

60 | STREFA TRENERA we, m. piersiowe), po to, aby zwiększyć objętość górnej części klatki piersiowej i ułatwić wymianę gazową, co z kolei powoduje wtórnie jeszcze większe pogorszenie pozycji przepony i kolejne zmniejszenie jej możliwości wciągnięcia tlenu („nadmuchani” – bez pełnego wy- dechu, z maksymalnie rozszerzoną górną częścią klatki piersiowej). Reedukacja oddechu Reedukacja oddechu to kluczowy element służący poprawie funk- cji respiracyjnych i poprawiający stabilność kręgosłupa. Istnieją do- wody potwierdzające wpływ takiego treningu na poprawę kontroli postawy, poprawę stabilności kręgosłupa, obniżenie poziomu od- czuwanego bólu oraz obniżenie ryzyka wystąpienia stanu lękowego lub paniki. Stabilność kręgosłupa lędźwiowego wymaga odpowiednio skoordynowanej sztywności poprzez system pasywny (układ kostny oraz ścięgna) i układ aktywny (mięśniowo-powięziowy). Niestabilność pojawia się w momencie, gdy praca któregoś z systemów jest niepra- widłowa. Praca mięśni jest zaburzona w warunkach hipoksji lub nie- dokrwienia. Przedłużony stan hipoksemii (jest to prowadzące do hi- poksji obniżenie ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi tętniczej PaO 2 ) obniża zdolność do generowania siły przez mięśnie oraz zmniejsza ich wytrzymałość, przyspieszając niejako stan zmęczenia. Mięśnie o wyższym stosunku włókien szybkokurczliwych do wolnokurczli- wych szybciej ulegają hipoksemii. Mniejsza ilość tlenu w mięśniach nie tylko wpływa na zdolność do kurczliwości mięśni i na ścieżki me- taboliczne, ale również na układ nerwowy, a w szczególności na pętle odruchów sensomotorycznych. Stan hipoksemii obniża maksymalną siłę, jaką mogą wygenerować mięśnie, i skraca czas do pojawienia się pierwszych objawów zmę- czenia. Przywrócenie PaO 2 do normy natychmiast poprawia zdolność do rozwijania maksymalnej siły. Hipokapnia prowadzi do zasadowicy oddechowej. Wystąpienie zasadowicy oddechowej zaburza równo- wagę kwasową, wyzwalając szereg fizjologicznych reakcji wpływają- cych na układ mięśniowo-szkieletowy, takich jak: • zwężenie naczyń krwionośnych, • zmniejszenie dopływu krwi do tkanek, • zmiany w pracy autonomicznego układu nerwowego, W iele mięśni odpowiedzialnych za stabilność należy również do grupy mięśni odpowiedzialnych za respira- cję (dno miednicy, przepona, m. poprzeczny brzucha). Stąd też bardzo istotna jest ich prawidłowa funkcja związana z kontrolą posturalną i jednoczasową kontrolą respiracji. Rola przepony Trening „core stability” w ostatnich latach stał się bardzo popularną metodą w rehabilitacji i treningu, jednakże nie ma konsensusu doty- czącego tego, jakich dokładnie ćwiczeń i jakich partii mięśniowych dane pojęcie dotyczy. Standardowo przyjęło się traktować go jako trening bazujący na świadomym, kontrolowanym i izolowanym napię- ciu mięśnia poprzecznego brzucha. O ile rola m. poprzecznego brzucha w stabilizacji kręgosłupa lędź- wiowego jest dosyć dobrze udokumentowana, o tyle rola przepony już nie. Mimo że zasadniczą jej funkcją jest respiracja, pełni również istotną rolę w stabilności kręgosłupa. Grupa naukowców z Austra- lii, ta sama, która po raz pierwszy pokazała rolę m. poprzecznego i wypromowała tzw. core stability, w kolejnych badaniach naukowych udowodniła, iż przepona reaguje w taki sam sposób, jak głębokie mięśnie tułowia (np. wspominany m. poprzeczny brzucha). Sporo lite- ratury sugeruje rolę przepony w stabilizacji tułowia oraz to, iż wzorzec oddychania optymalizujący sposób pracy oraz kontrolę nerwowo- -mięśniową przepony jest integralną częścią kontroli stabilności tuło- wia. Zaburzony wzorzec oddychania (pracy przepony) może więc do- prowadzić do bólu kręgosłupa, zaburzeń w obrębie miednicy (w tym dna) oraz nawet do problemów z odcinkiem szyjnym. Zasadnicza funkcja przepony to w trakcie fazy wdechu wytwo- rzenie tzw. negatywnego ciśnienia, które wciąga powietrze do płuc. Zazwyczaj powinna towarzyszyć temu zewnętrzna rotacja żeber, ale tylko w momencie, gdy przed rozpoczęciem fazy wdechu osiągnęli- śmy prawidłową pozycję związaną z wydechem (która wiąże się z na- pięciem mięśni brzucha oraz rotacją wewnętrzną żeber, tworząc bio- mechanicznie optymalną pozycję dla pracy przepony). Rotacja żeber towarzyszy również ruchom kręgosłupa piersiowego we wszystkich trzech płaszczyznach. Rotują do wewnątrz w czasie zginania, na ze- wnątrz w trakcie prostowania. W trakcie rotacji tułowia w lewo żebra z lewej strony rotują na zewnątrz, a z prawej do wewnątrz. W trakcie rotacji w prawo – na odwrót. W trakcie wydechu mięśnie brzucha wytwarzają kompresję, ułatwiając wydech oraz pozycjonując żebra w optymalnej pozycji do następnego wdechu (ściągnięcie w dół oraz rotacja wewnętrzna). Biomechanika odgrywa tutaj istotną rolę, bo- wiem gdy optymalna pozycja jest osiągana, przepona posiada pełną sprawność działania. W momencie, gdy pozycja nie jest optymalna, zmniejsza się możliwość wciągnięcia powietrza poprzez przeponę, co powoduje zmiany adaptacyjne wzorca oddechowego, wynikiem czego mogą być zaburzenia, takie jak zmniejszona stabilność postu- ralna i np. odstające dolne żebra, zmniejszenie udziału mięśni brzu- cha w fazie wydechu lub adaptacja mięśni pomocniczych oddecho- wych, mogąca doprowadzić do ich nadużywania. Pierwszą oznaką zmienionego wzorca oddechowego jest zwięk- szone oddychanie klatką piersiową z jednoczesnym zmniejszeniem zaangażowania brzucha. Nadużywanie takiego sposobu oddychania może doprowadzić do adaptacyjnego skrócenia przepony i hiperinfla- cji płuc. Hiperinflacja, znana również jako czynnościowa pojemność zalegająca (ang. Functional Residual capacity; FRc), jest to zwięk- szenie objętości płuc oraz zalegającego w nich gazu oddechowego. Hiperinflacja znacząco zwiększa zapotrzebowanie ze strony pomoc- niczych mięśni oddechowych (takich jak: mięśnie pochyłe, m. most- kowo-obojczykowo-sutkowe, m. czworoboczne, m. przykręgosłupo- Pierwszą ozna- ką zmienionego wzorca oddecho- wego jest zwięk- szone oddychanie klatką piersiową z jednoczesnym zmniejszeniem zaangażowania brzucha.