Fitness Biznes 01/2022

64 | STREFA TRENERA Jednym z głównych powodów, dla których sport inwestuje tak dużo czasu w systemy monitorowania sportowców, jest utrzymanie ich w grze i skrócenie czasu traconego z powodu kontuzji i choroby. Szczególnie w sporcie zawodowym, w którym tak dużo pieniędzy in- westuje się w zawodników, muszą oni być dostępni, aby rywalizować w najważniejszych wydarzeniach. Celem monitorowania sportowców jest zmniejszenie ryzyka przeciążenia, przetrenowania, chorób i ura- zów. Badania wykazały, że sama duża objętość treningu niekoniecz- nie jest przyczyną negatywnej reakcji organizmu na te obciążenia. Chodzi raczej o to, w jaki sposób sportowcy reagują na takie obcią- żenia i gdzie te siły się kumulują. Diagnostyka zespołu przetrenowania Przetrenowanie to stan charakteryzujący się spadkami wydolno- ści, którym towarzyszą zaburzenia psychiczne, utrzymujące się przez dłuższy czas pomimo znacznego zmniejszenia obciążenia treningo- wego. Przywrócenie zdolności do wykonywania treningu na ade- kwatnym poziomie może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Ma to kluczowe konsekwencje dla gotowości sportowców do udzia- łu w ważnych zawodach. Kiedy sportowiec cierpi na przemęczenie, ważne jest, aby ustalić, czy to zmęczenie jest wynikiem nadmiernych obciążeń, czy przetrenowania. Kryteria diagnozowania zespołu prze- trenowania zostały opracowane i opisane jako wytyczne dla prak- tyków. Należy jednak zauważyć, że nie ma jednego uniwersalnego narzędzia diagnostycznego do identyfikacji zespołu przetrenowania. Monitorowanie ryzyka kontuzji (urazu) Monitorowanie obciążeń treningowych i stanu sportowców jest niezwykle istotnym ogniwem w procesie zapobiegania urazom i kon- tuzjom. W szczególności monitorowanie ma kluczowe znaczenie w uzyskaniu informacji na temat występowania u zawodników czyn- ników zwiększających ryzyko urazu i ich związku z obciążeniami treningowymi. Taki związek pomiędzy skumulowanym obciążeniem treningowym a zwiększonym ryzykiem kontuzji pokazują liczne ba- dania dotyczące sportów kontaktowych, takich jak rugby czy futbol australijski. i wreszcie (4) czy sportowiec jest fizycznie i/lub psychicznie przygoto- wany na kontakt z innym bodźcem treningowym (tj. gotowość do tre- ningu/współzawodnictwa). Dlaczego monitorowanie jest tak ważne? Monitorowanie ryzyka wystąpienia chorób ogólnoustrojowych Oprócz kontuzji sportowcy podczas ciężkich okresów treningu są narażeni na zwiększone ryzyko rozwoju chorób, takich jak infek- cje górnych dróg oddechowych. Niewiele jest badań dotyczących związku między obciążeniem treningowym a chorobami u sportow- ców zespołowych. Natomiast wykazano takie zależności w spor- tach wytrzymałościowych, obserwując zwiększoną podatność na choroby górnych dróg oddechowych po długotrwałych, forsownych ćwiczeniach. Monitorowanie procesu regeneracji Strategie powysiłkowej regeneracji są obecnie coraz istotniejsze w sporcie wyczynowym, tam gdzie występują ekstremalnie wysokie obciążenia treningowe. Wiele badań wykazało, że reakcja na bodźce treningowe i proces regeneracji organizmu jest wysoce zindywiduali- zowana. Dlatego sztab szkoleniowy musi brać pod uwagę to, aby od- powiednio zbalansować stosowane metody regeneracji i dostosować je indywidualnie do potrzeb zawodnika, by poprzez ich nadmiar nie zaburzyć adaptacji organizmu do bodźców treningowych. Monitorowanie obciążenia treningowego Zindywidualizowane monitorowanie określa tu stopień zgodności między obciążeniem treningowym zalecanym przez trenera a obcią- żeniem realnie odczuwanym przez sportowca. Badania sugerują, że często istnieje tu brak porozumienia pomiędzy trenerami a sportow- cami w zakresie percepcji intensywności obciążenia pracą. Monitorowanie efektów treningu w kontekście startów w zawodach Monitorowanie sportowców może również dostarczyć informacji o wpływie startów w zawodach i imprezach sportowych na stan za- wodników i optymalizację przygotowania do rywalizacji. Duże obcią- żenie zawodami może stanowić problem dla utrzymania odpowied- niego balansu pomiędzy obciążeniem i regeneracją, a tym samym efektywnością sportową zawodników podczas startów. Podsumowanie W codziennej praktyce sztab szkoleniowy musi brać pod uwagę zarówno koszty, jakie niesie dla klubu stosowanie poszczególnych metod czy narzędzi do monitorowania obciążenia czasowego, jak także korzyści, jakie z tego wynikają (analiza kosztów i strat). Obec- nie, szczególnie w sporcie wyczynowym, kluby inwestują duże pieniądze we wdrożenie odpowiednich systemów monitorowania sportowców. Dlatego niezwykle ważne jest, aby osoby pracujące w sporcie rozumiały potrzebę i zasadność stosowania tego moni- toringu. Odpowiednie monitorowanie zawodnika może dostarczyć informacji o obszarach takich, jak ostra reakcja na sesję treningo- wą i adaptacje do programu treningowego. Monitorowanie może również pomóc w ustaleniu, czy występuje nadmierne zmęczenie, czy przetrenowanie. Jeśli zostanie to zrobione skutecznie, może być również wykorzystane do przewidywania chorób i kontuzji u sportow- ców, minimalizując w ten sposób czas utracony na treningi czy wy- kluczenie ze startów w zawodach. Skuteczny system monitorowania może także zmniejszyć ryzyko błędów treningowych wynikających z niedopasowania zalecanego obciążenia treningowego do zdolności sportowców do jego tolerowania. Zrozumienie powodów, dla których należy monitorować sportowców, pomoże sztabom szkoleniowym we wdrażaniu skutecznych systemów, mających bezpośrednie prze- łożenie na optymalizację procesu treningu i zwiększenie wydajności sportowej zawodników. Obciążenie zewnętrzne Gotowość do treningu/ współzawod- nictwa Obciążenie wewnętrzne Subiektywne samopoczucie