Omega 1/2022

OMEGA 1 | 2022 36 _ WARTO WIEDZIEĆ P ogrzeb katolicki składa się z kilku etapów nazywanych liturgicznie stacjami. Są dwie formy takich obrzędów. Pierwsza przewiduje trzy stacje: w domu zmarłego, w kościele i przy grobie. Druga dwie: w kaplicy cmentarnej i przy grobie. Sięgając dawniejszych zwyczajów, ludzie najczęściej umie- rali w domu i to właśnie w domu przygotowywano ciało do pochówku. Stąd możliwość sprawowania pierwszych obrzędów pogrzebowych w domu zmar- łego. Współcześnie wielu ludzi nie tylko umiera poza domem: w szpitalach, hospicjach, domach opieki, ale również przygotowanie ciała zmarłego do pochówku powierza się wyspecjalizowanym w tym firmom pogrzebowym. Najczęściej więc korzystamy z drugiej formy pogrzebu. Najpierw gromadzimy się w kościele na mszy świętej w intencji zmarłej lub zmarłego, a następnie na cmentarzu, gdzie najpierw modlimy się w kaplicy cmentarnej, a następnie przecho- dzimy procesyjnie do grobu i tam następują dalsze modlitwy. Sytuacja komplikuje się, gdy zamiast trumny z ciałem decydujemy się na urnę z prochami. Kościół katolicki wprawdzie dopuszcza kremację zwłok, jeśli nie została dokonana z pobudek przeciwnych nauce chrześcijańskiej, a zwłaszcza jeśli nie podważa wiary w zmartwychwstanie ciała, jednak – zgodnie z biblijną tradycją – zaleca zachowanie dotychczaso- wego zwyczaju grzebania ciał zmarłych. Tak zresztą sformułowane są wszystkie modlitwy – mówią o ciele, o szacunku wobec niego, jego przemijalności, ale też kierują nas ku nadziei zmartwychwstania i odnowienia ciała, które stanie się – zgodnie z wiarą – ciałem uwielbionym i przebóstwionym. A przede wszystkim na powrót połączonym z nieśmiertelną duszą, jako że człowiek – zgodnie z tradycją chrze- ścijańską – stworzony został jako byt cielesno- -duchowy i oba elementy stanowią w nim integralną jedność. Skoro akcent w obrzędach pogrzebowych pada na ciało, to znaczy, że zasadniczo obrzędy pogrzebowe powinny być sprawowane przed kremacją zwłok. I te faktycznie są rozbudowane. Przy samym grobie nato- miast przewidziano jedynie obrzęd złożenia urny, co jest logiczne, skoro pozostałe modlitwy należy odmówić wcześniej. Ale powoduje, że sam obrzęd trwa zaledwie kilka minut. Składają się na niego krótkie obrzędy wstępne, psalm, modlitwa, Ojcze nasz i modlitwa końcowa zakończona błogosławieństwem. Wprowadzenie do obrzędu pogrzebu związanego z kremacją zwłok i złożenia urny w grobie zaleca, by obrzędy pogrzebowe z ostatnim pożegnaniem włącznie, z udziałem rodziny i wspólnoty parafialnej, odprawić przed kremacją. W praktyce rzadko kiedy kremacja i złożenie urny do grobu odbywają się tego samego dnia. To oznacza, że rodzina i przyjaciele zmarłej czy zmarłego, którzy przyjeżdżają z daleka, stają przed wyborem: pojawić się na obrzędach przed kremacją czy na cmentarzu. W praktyce najwięcej osób gromadzi się na cmentarzu, gdzie – jak wspo- mniałem – obrzęd jest bardzo krótki, ponieważ większość modlitw została już odmówiona. Wspo- mniane wprowadzenie podaje, że urnę po kremacji składa się w grobie lub specjalnym kolumbarium bez zewnętrznej okazałości, z udziałem jedynie najbliż- szej rodziny. Jak widać, praktyka rozmija się z tym, co założono w obrzędzie. Pojawia się więc pytanie o nowe obrzędy pochówku w przypadku kremacji zwłok. Wprawdzie pojawiła się informacja o tym, że trwają prace nad nowym obrzędem, jednak raczej nie uwzględni on wspomnia- nych problemów. Będzie prawdopodobnie popra- wionym tłumaczeniem, uwzględniającym być może drobne zmiany, ale raczej nie wprowadzi zupełnie nowej formy pochówku. Ciągle więc pozostanie dylemat: czy na cmentarzu chować zgodnie z przepi- sami, stosując krótki obrzęd „bez zewnętrznej okaza- łości”, jak podaje wprowadzenie, czy biorąc pod uwagę względy duszpasterskie, przede wszystkim nieobec- ność większości zgromadzonych na cmentarzu podczas obrzędów przed kremacją, mimo wszystko stosować rozbudowane obrzędy niedostosowane do sytuacji, czyli obecność urny zamiast trumny. Ks. Wojciech Nowicki – politolog, teolog, redaktor naczelny „Przewodnika Kato- lickiego” i Radia Emaus, mieszka w Poznaniu Fot. Piotr Łysakowski Wprowadzenie do obrzędu pogrzebu związanego z kremacją zwłok i złożenia urny w grobie zaleca, by obrzędy pogrzebowe z ostatnim pożegnaniem włącznie, z udziałem rodziny i wspólnoty parafialnej, odprawić przed kremacją