OMEGA 2/2021

OMEGA 2 | 2021 9 TREND BOOK_ wany do opracowania reformy regulacji administracyj - nych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci w ramach utworzonego Zespołu”. Z końcem marca zakończyły się otwarte społeczne konsultacje pomysłu reformy ustawy o cmentarzach i pochówkach, którą przedstawiła Inicjatywa Społeczna (Nie)zapomniane Cmentarze, działająca od blisko dwóch lat przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Konsul - towane zmiany w prawie koncentrowały się na dwóch kwestiach: ochronie starych cmentarzy i nowych formach chowania zmarłych, m.in . pochówków poza cmentarzami, w tym pochówków ekologicznych. Obecnie stare cmentarze często są dewastowane, sprze - dawane lub wykorzystywane komercyjnie również pod zabudowę. Kupując działkę rekreacyjną, można stać się bez swojej wiedzy i woli właścicielem starego cmentarza. Można też kupić stary cmentarz pod zabu - dowę i spychaczem usunąć z niego nagrobki lub szczątki ludzi tam pochowanych. Planowana ustawa ma ten proceder ukrócić. Zmiany w prawie projektowane przez Inicjatywę (Nie)zapomniane Cmentarze zakładają, że sprzedawać będzie można tylko tereny pocmen - tarne, to znaczy takie, z których zostały ekshumowane szczątki osób tam pochowanych. Projekt ma również zliberalizować prawo pod względem form pochówków, ze szczególnym akcentem na formułę ekologiczną, która zakłada tylko naturalne formy upamiętnienia (drzewa, krzewy, kwiaty, naturalne kamienie). Na takich grobach nie stawia się nagrobków, świec, krzyży, nie umieszcza się kwiatów i wieńców, aby nie zmieniać naturalnego wyglądu i ekologicznego charakteru miejsca pogrzebania szczątków ludzkich. Łącznie zespół ds. zmiany prawa Inicjatywy Społecznej (Nie)zapomniane Cmentarze sformułował 22 tezy (niektóre z nich zostały meryto - rycznie zakwestionowane w czasie konsultacji społecz - nych) do projektu ustawy o cmentarzach i pochówkach, natomiast większość uczestników konsultacji społecz - nych w swoich wypowiedziach skoncentrowała się na 5 pytaniach przedstawionych jako pomocnicze: 1. Czy uważasz, że stare cmentarze, na których spoczywają ludzie, mogą być sprzedawane jako tereny rekreacyjne, budowlane, używane w inny sposób (na przykład: jako łąki, pastwiska)? 2. Czy uważasz, że stare nagrobki mogą być usuwane z cmentarzy i wykorzystywane do innych celów (na przykład budowa drogi, jako materiał do budowy innych nagrobków)? 3. Czy uważasz, że wprowadzenie maksymalnej stawki opłaty cmentarnej oraz obowiązku podawania do publicznej wiadomości cenników usług cmentar - nych jest dobrym rozwiązaniem? 4. Czy uważasz, że wszystkie stare cmentarze powinny być oznaczone w ewidencji gruntów, aby każdy wiedział, gdzie się znajdują i mógł odpowiedzialnie planować inwestycje? 5. Czy chciałbyś, aby dopuszczono nowe formy pochówku, by na przykład uregulowano chowanie zmarłych poza cmentarzami w formule ekologicznej, która zakłada tylko naturalne formy upamiętnienia (drzewa, krzewy, kwiaty, naturalne kamienie)? W momencie powstawania tego artykułu nie było jeszcze dostępne oficjalne opracowanie podsumowania konsul - tacji. Przeglądając komentarze, wysnuliśmy jednak następujące wnioski: • Dla wielu osób cmentarz jest ważnym miejscem kultu, nawet kiedy jest opuszczony i zaniedbany. Często pojawia się opinia, że tereny, na których spoczy - wają ludzie, nieważne, od jak dawna, nie powinny być sprzedawane, czy przeznaczane na inne cele. Cmentarze powinny pozostać cmentarzami. Leśne cmentarze mogłyby być alternatywą dla tradycyjnych form pochówku. Dopuszczenie nowych form pochówków, w szczególności ekologicznych, jest bodaj najbardziej angażującym wątkiem poruszanym w kontekście pożądanych zmian w prawie.