SUKCES PO POZNAŃSKU 5/2021

| maj 2021 3 L a t a m a m y 19 N iecałe 24 tysiące lat temu lądolód skandynaw- ski przykrył dzisiejszy Poznań grubą, liczoną w setkach metrów, czaszą lodu, sięgającą aż do Leszna. To wydarzenie ukształtowało krajobraz miasta, a ukryte pamiątki po wydarzeniach sprzed wielu wieków, a nawet milionów lat, można odnaleźć do dziś w miej- skich zabytkach. Do ich wybudowania potrzebny był bowiem kamień – zarówno jako surowiec budowlany, jak i dekoracyjny. To on ukazuje często skrywaną historię i mówi wiele o czasach przed pojawieniem się człowieka, bo sam powstał przed milionami lat, gdy Europa nie istniała albo wyglądała zupełnie inaczej niż obecnie. Ślady minionych wieków Około 19 tysięcy lat temu lądolód cofnął się i zatrzymał na północ od Poznania. Pozostały po nim wielkie bryły lodu zagrzebane w późniejszej dolinie Warty. Bloko- wały one odpływ wód z topiącego się frontu lądolodu, co doprowadziło do powstania wielkich jezior. W nich odkładały się iły oraz mułki, które jeszcze w ubiegłym stuleciu były eksploatowane na potrzeby cegielni. Po wydobyciu surowca pozostały glinianki, czyli dzisiejsze Szachty. Również jezioro Rusałka zostało założone czę- ściowo w miejscu dawnej glinianki. Z kolei wody płynące od czoła lądolodu niosły ze sobą piasek. Odkładały go na przedpolu, tworząc piaszczyste równiny sandrowe. Zaj- mują one sporą część współczesnego Poznania, między innymi w rejonie Naramowic, Ławicy i Junikowa. Nieco ponad 10 tysięcy lat temu lądolód ostatecznie opuścił terytorium Polski. Warta mogła skierować swoje wody ku północy, przecinając teren dzisiejszego miasta z południa na północ. Stworzyło to dolinę między wzgó- rzami moreny czołowej – Górą Moraską oraz Dziewiczą Górą. Rzeka płynęła meandrami, zmieniając położenie głównego koryta, a także prowadząc wody wieloma innymi korytami. Jej niszcząca siła doprowadziła do wyrzeźbienia szerokiej, bagnistej doliny. Była idealnym miejscem do założenia grodu w czasach Mieszka I, a po- tem średniowiecznego miasta. Po wielu dawnych ciekach wodnych nie ma już żadnego śladu. Dzięki badaniom naukowcy wiedzą jednak, jak duży wpływ miała Warta na krajobraz Poznania sprzed wieków. Geologiczna mapa Ślady odległej historii Poznania można sprawdzić na specjalnej, interaktywnej mapie geologicznej, którą stworzył doktor Paweł Wolniewicz z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. – Przedstawia ona współczesną rzeźbę terenu miasta, ale poza tym pozwala zobaczyć, jak Poznań wyglądał przed setkami lat, gdy miasto zaczęło dopiero powstawać, a także przed tysiącami lat, kiedy w epoce plejstoceńskiej znajdował się tutaj lądolód skandynawski. Za pomocą takiej mapy można cofnąć się miliony lat, by zobaczyć, jak Polska i Europa wyglądały w czasach dinozaurów, a nawet wcześniejszych – wyjaśnia naukowiec. Na mapie uwzględniono też skamieniałości, które można odnaleźć chociażby w poznańskiej katedrze, farze, w kościołach na Wzgórzu Świętego Wojciecha czy w kościele na Górze Przemysła. Ślady historii sprzed wie- ków można również zauważyć przyglądając się uważnie fasadom budynków Dzielnicy Cesarskiej. Z kolei niektóre kamienice skrywają tajemnice w swoim wnętrzu. – W de- koracyjnych kamieniach możemy znaleźć skamieniałości Skamieniałości widoczne w dewońskim wapieniu w posadzce kościoła przy placu Bernardyńskim. W górnej części zdjęcia liczne przekroje przez owalne gałązki amfipor. Jasne, niemal białe, fantazyjne kształty widoczne w wapieniu to skamieniałe muszle małży Dzięki badaniom naukowcy wiedzą jednak, jak duży wpływ miała Warta na krajobraz Poznania sprzed wieków