SUKCES PO POZNAŃSKU 6/2020

47 sukces PO POZNAŃSKU | CZERWIEC 2020 jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiąza- nie wygasa. Do takiej sytuacji dochodzi w przypadku, gdy po powstaniu zobowiązania istnieje stan zupełnej, trwałej i obiektywnej niemożności zachowania się strony w sposób wynikający z treści umowy. Nie dotyczy to przejściowej trudności w spełnieniu świadczenia. Taka sytuacja skutkuje wygaśnięciem zobowiązania. ZMIANA UMOWY Warto pamiętać, że możliwość odstąpienia od umowy jest tak naprawdę ostatecznością. Uwzględniając sytuację, w której znalazły się wszystkie gałęzie gospodarki, przed- siębiorcy powinni kompromisowo uwzględniać wzajemne ustępstwa, które umożliwią partnerom biznesowym prze- trwać w sytuacji kryzysowej. Istnieje przecież rozwiązanie w postaci renegocjacji zawartych umów handlowych czy też umów o realizację określonych usług. Strony umów mogą uregulować wzajemne zobowiązania by ustabilizować sytuację bieżącą, a także na czas po epidemii. Negocjacje mogą dotyczyć realizacji wzajemnych zobowiązań, zmiany ich terminów, odro- czenia płatności lub rozłożenia płatności bieżących lub zaległych na etapy. KLAUZULA NADZWYCZAJNEJ ZMIANY STOSUNKÓW Jeżeli strony umowy jednak nie dojdą do porozumienia co do warunków renego- cjacji umowy, mogą w ostateczności na drodze postępowania sądowego powołać się na przepis art. 357 (1) Kodeksu cywilnego czyli klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków (rebus sic stantibus). Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmia- ny stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobo- wiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o roz- wiązaniu umowy. Rozwiązując umowę, sąd może wmiarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzednim. Przy takim rozwiązaniu należy jednak uzbroić się w cierpliwość. Jest ono jest dość czasochłonne ze względu na aktualną ograniczoną działal- ność sądów, spowodowaną stanem pandemii. Warto więc zastanowić się nad wypracowaniemwspólnych rozwiązań dostępnych na mocy prawa, być może skorzystać z pomocy prawnika, który doradzi, a przy okazji zaoszczędzić kontra- hentom i sobie czasu, energii i pieniędzy. z przypadku, jeśli prawo odstąpienia na wypadek niewyko- nania zobowiązania w terminie zostało zastrzeżone w razie zwłoki drugiej strony, to strona uprawniona może odstąpić od umowy (nawet bez wyznaczenia terminu dodatkowego). Jeśli wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po ter- minie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania lub cel umowy (przykładowo: dostarczenie sadzonek po okresie wysiewu), to tu także strona uprawniona może odstąpić od umowy. Warto zwrócić uwagę (już przy zawieraniu umowy) na różnicę pomiędzy zadatkiem a zaliczką. Wrazie rozwiązania umowy, zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. Tak samo, gdy niewyko- nanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności. Ponadto przepisy przewidują również, że jeżeli strona obowiązana do spełnie- nia świadczenia oświadczy, że świadczenia nie spełni, druga strona może odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego, nawet przed nadejściem oznaczonego terminu spełnienia świadczenia. Odstępując od umowy, należy pamię- tać o konsekwencjach faktu odstąpienia, albowiem strona, która odstąpiła od umowy, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej (na mocy danej umowy), a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Zazwyczaj strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia na zasadach ogólnych szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Epide- mia jako siła wyższa zmienia jednak tę zasadę. W przypadku epidemii, niewy- konanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności. Tutaj wykluczona zostaje odpowiedzialność za szkodę wynikłą z niewykonania zobowiązania z przyczyn niezależnych od strony. Ponadto strona umowy, która miała spełnić świad- czenie, a nie zrobiła tego na skutek okoliczności, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a jeśli już je otrzymała – obowiązana jest do jego zwrotu. Może zdarzyć się tak, że świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo. W takimprzypadku strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemne- go. Pomimo to druga strona umowy może od niej odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo cel umowy. Tak więc, jeżeli częściowe spełnienie świadczenia nie ma sensu, wówczas strona może odstąpić od umowy w całości. Dodatkowo, wmyśl przepisu art. 475 § 1 Kodeksu cywilnego, STRONY UMÓW MOGĄ UREGULOWAĆ WZAJEMNE ZOBOWIĄZANIA BY USTABILIZOWAĆ SYTUACJĘ BIEŻĄCĄ, A TAKŻE NA CZAS PO EPIDEMII