SUKCES PO POZNAŃSKU 12/2020

POZIOM WYŻEJ | 55 sukces PO POZNAŃSKU | GRUDZIEŃ 2020 razów. Obwiązywano drzewka owocowe powrósełkami słomy wyciągniętej ze snopa wigilijnego, by zapewnić ich urodzaj. Istniał też zwyczaj ciskania kop, polegający na podrzucaniu w górę garści słomy wyciągniętej z ustawio- nych w izbie snopków. Jeśli słoma zaczepiła się w szpa- rach i na drzazgach belki stropowej, był to dobry znak zapowiadający obfite plony w nadchodzącym roku. Ob- fite plony miało też zapewnić obsypywanie się zbożem, podczas wieczerzy wigilijnej albo w dzień św. Szczepana. Kiedy pojawiły się ozdoby, które znamy dzisiaj ze szkła, słomy, włóczki? Z czasem w miejsce tych różnorodnych form słomianych ozdób wigilijnych pojawiły się pająki – różnokształtne, ażurowe konstrukcje wykonane głównie ze słomy i kolo- rowych bibułek. Różniły się one między sobą kształtem, techniką, doborem tworzywa. Wieszano je – podobnie jak podłaźnik – nad stołem wigilijnym. W XIX w. i w pierwszych dziesięcioleciach XX w., po- wszechnie w dekoracji świątecznej mieszkań były ozdoby z opłatków. Mogły to być wycinanki jednopłaszczyzno- we o różnorodnych kształtach, jak np.: krążki, rozety, gwiazdki, krzyżyki, trójkąty, bardziej lub mniej ażurowe. Wycinano je nożycami albo nożykiem w jednym kawałku opłatka. Ale także były to formy przestrzenne (najczę- ściej kuliste) wyklejane na różne sposoby, z różnych, wcześniej wyciętych kawałków opłatka. Stosowano je jako samodzielne ozdoby zawieszane w pobliżu ołtarzyka domowego, przy obrazach z wizerunkami świętych, nad stołem, przy którym spożywano wieczerzę wigilijną lub na belkach stropowych po kilka lub kilkanaście sztuk, nieraz na całej długości belki. Prócz tego były nieod- łączną dekoracją wszystkich podłaźniczek, a następnie także pierwszych choinek. Te przestrzenne kompozycje występujące w niezliczonej ilości odmian, zarówno w zakresie formy, jak i kolorystyki, były wytworem wyłącznie polskiej sztuki ludowej. Zwano je światami (bo wyobrażały kształt kuli ziemskiej, a więc świata) lub czasami wilijkami (bo wykonywane w dzień Wigilii). Te dawne formy wigilijnych ozdób, jak podłaźniki, światy, snopy zboża, pająki, całkowicie wyparła stojąca cho- inka. Początkowo choinki dekorowano, podobnie jak podłaźniki: światami z opłatków, jabłkami, orzechami, piernikami, cukierkami i innymi słodyczami, całość oświetlając świeczkami. Z biegiem czasu pojawiły się na nich coraz bardziej wymyślne formy zdobnicze, jak np. zabawki o różnorodnych kształtach: aniołki, balet- nice, gwiazdki, dzbanuszki, łańcuchy, wisiorki, pajączki i wiele innych. Do ich wykonania wykorzystywano m.in . słomę, wydmuszki jaj, piórka, szyszki, kasztany, żołędzie, tekturę, kolorowy papier, bibułę, koraliki. W ostatnich latach te ręcznie wykonywane w domach ozdoby, zastą- piły – niemal całkowicie – ozdoby fabryczne. Świeczki zostały zastąpione elektrycznymi lampkami. Pojawiły się na choinkach ozdoby ze szkła, cynfolii, weluru, mas plastycznych. Dominują wśród nich bombki z dmucha- nego szkła, choć wśród ozdób zdobiących współczesne choinki, ciągle znaleźć można także ozdoby wykonane ze słomy i siana, jak łańcuchy, małe pajączki, gwiazdki, aniołki i inne zabawki. z