78 2(33)|2024 BHP Uzupełnienie działań Państwowej Inspekcji Pracy o oddziaływanie pozakontrolne wiąże się z ograniczonymi możliwościami sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, w szczególności przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w ogromnej, w stosunku do liczby zatrudnionych na stanowiskach inspektorskich, liczbie pracodawców. Zasięg kontroli Państwowa Inspekcja Pracy według sprawozdania Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za rok 2019 i 2021 obejmuje swoimi kontrolami ok. 70 tys. pracodawców rocznie (w okresie po pandemii ok. 45 tys. rocznie). Jak wskazują dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w 2019 r. było to nieco ponad 10% wszystkich podmiotów opłacających składki za osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy i umów prawa cywilnego. Wśród kontrolowanych przedsiębiorstw nadreprezentowane są firmy zatrudniające 10 i więcej osób – w 2021 r. zrealizowano w nich 45% wszystkich kontroli, choć stanowią zaledwie 4% wszystkich zakładów pracy. Dzięki temu zasięgiem kontroli (według danych Głównego Inspektora Pracy) objęto aż 3,4 mln osób, a zatem przeszło 1/4 aktywnych zawodowo. Z drugiej jednak strony poza oddziaływaniem inspektorów pracy pozostaje ogromna grupa najmniejszych przedsiębiorstw – większość z nich w praktyce nigdy nie jest podczas swojej działalności poddana kontroli inspektora pracy. Nie jest to sytuacja charakterystyczna jedynie dla Polski – obecnie inspekcje pracy krajów UE, z uwagi na duże rozdrobnienie rynku i ograniczone zasoby kadrowe służb inspekcyjnych, mogą objąć nadzorem jedynie niewielką część aktywnych podmiotów gospodarczych. W celu poprawy bezpieczeństwa Działania prewencyjne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Państwowej Inspekcji Pracy wspierają działalność kontrolną lub są samoistnymi przedsięwzięciami służącymi poprawie świadomości zagrożeń zawodowych, sposobów ich ograniczania i eliminowania, a także inspirowaniu pracodawców do podejmowania działań na rzecz poprawy warunków pracy w zakładach pracy. Działania prewencyjne – w tym edukacyjne, doradcze i informacyjne – inspirują zmianę kulturową poprzez kształtowanie właściwych wzorców zachowań pracodawców i pracowników oraz upowszechnianie wiedzy o przepisach prawa pracy i „dobrych praktykach” dotyczących rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednym z podstawowych zadań prewencji, realizowanej na mocy zapisu ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy1, jest ograniczanie zagrożeń w środowisku pracy, a tym samym zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym poprzez przekazywanie wiedzy o bezpieczeństwie pracy, przekonywanie do zmiany zachowania oraz kształtowanie u pracodawców pożądanych postaw, skutkujących rzeczywistą poprawą warunków pracy. Tego rodzaju działania realizowane mogą być przez przedsiębiorstwa z inicjatywy własnej i w oparciu o założenia indywidualne – dotyczy to szczególnie dużych zakładów pracy. Państwowa Inspekcja Pracy zadanie to realizuje w formie systemowej poprzez tzw. programy prewencyjne skierowane do różnych grup pracodawców, reprezentujących wybrane, ze względu na szczególną sytuację w zakresie ochrony pracy, branże. W opracowaniach Państwowej Inspekcji Pracy i komunikatach medialnych stosuje się wymiennie okreś- lenia „program prewencyjny” i „program poprawy warunków pracy”. Trzy programy, cztery etapy W roku 2024 dla pracodawców dostępna jest możliwość udziału w trzech programach. Są to: • Program prewencyjny „Zdobądź dyplom PIP” – dla przedsiębiorców zatrudniających do 20 pracowników, • Program prewencyjny „Efektywne zarządzanie ryzykiem zawodowym” – dla wszystkich pracodawców, • Program profilaktyczny „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu pracy”. Każdy z nich opiera się na dobrowolnym zaangażowaniu pracodawcy w poprawę warunków pracy. Można wyodrębnić cztery etapy realizacji programu przez pracodawcę: 1. zgłoszenie do programu i szkolenie lub spotkanie informacyjne, 2. weryfikacja spełniania wymagań bezpieczeństwa pracy/przepisów prawa pracy w zakładzie pracy przez pracodawcę, przy możliwej doradczej pomocy ze strony opiekuna programu – inspektora pracy, 3. dokonanie niezbędnych działań naprawczych lub profilaktycznych w zakładzie pracy, 4. ocena podjętych działań podczas audytu lub kontroli prewencyjnej inspektora pracy i wydanie zaświadczenia o ukończeniu programu. Zgodnie z zapisami wytycznych do realizacji programów, laureaci programu otrzymują, co do zasady, zaświadczenia o ukończeniu programu, przygotowane
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz