| GRUDZIEŃ 2023 10 | MIASTO WARTE POZNANIA POMNIK POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH Co roku 27 grudnia delegacje rządowe, samorządowe, kombatanckie oraz tysiące poznaniaków zapalają znicze pod Pomnikiem Powstańców Wielkopolskich. Wieczorem rozbłyskują wokół niego czerwone, kibicowskie race, przypominające o walkach toczonych w 1918 roku na ulicach Poznania. Ten pomnik ma wielkie znaczenie dla środowisk patriotycznych i narodowych, trudno uwierzyć, że wznieśli go komuniści. TEKST: DR PAWEŁ CIELICZKO | ZDJĘCIE: TOMASZ KORYL Idea uhonorowania powstańców wielkopolskich monumentem i wciągnięcia ich na listę walk ludowo-rewolucyjnych, do których tradycji nawiązywał PRL, pojawiła się u progu lat 60. w gabinecie I sekretarza KW PZPR w Poznaniu Jana Szydlaka. Inspiracja, tak jak sekretarz, przybyła ze Śląska, gdzie pięć lat wcześniej, na Górze św. Anny, na miejscu nazistowskiego mauzoleum i amfiteatru, stanął Pomnik Czynu Powstańczego. Na wielkopolskich równinach nie było wzgórza – symbolu niemieckiej dominacji, które można by uczynić polskim pomnikiem. Odpowiedniej lokalizacji szukano więc w mieście. Myślano o jego wzniesieniu na placu Wiosny Ludów, który – mimo dobrej nazwy i położenia – był zbyt zrujnowany i zaniedbany. Powrócono do przedwojennej koncepcji wzniesienia pomnika powstańców na placu Wolności, jednak uznano, że centralny plac zasługuje na bardziej godny monument upamiętniający walki rewolucyjne. Ostatecznie zdecydowano się na plac u zbiegu ówczesnej ul. Gwardii Ludowej (obecnie Wierzbięcice) i Marchlewskiego (obecnie Królowej Jadwigi), na skraju parku Lubuskiego (obecnie park Drwęskich), założonego na terenie ewangelickiego cmentarza. Może na wybór miejsca wpłynął fakt, że w gmachu Domu Żołnierza, po drugiej stronie ulicy, znajdowała się siedziba Gestapo, symbol brutalnej okupacji. Konkurs na projekt pomnika ogłoszono w grudniu 1961 roku. Wpłynęły 52 prace, jednak żadna nie zyskała uznania jury. Komisja zwróciła się do kilku wyróżnionych artystów o nowe propozycje, ale i w nich nie odnalazła niczego, „co by kojarzyło się z dynamicznością, wzniosłością i potęgą”. Terminy nagliły, władzom zależało na inauguracji pomnika na jubileusz 22 lipca 1964 roku, nie było czasu na nowy konkurs. Komisja zdecydowała się podjąć współpracę z autorem jednego z wyróżnionych projektów – prof. Alfredem Wiśniewskim. W jego propozycji dostrzeżono „prostotę i lapidarność”, ale przede wszystkim dużą otwartość na sugestie ze strony władz i członków komitetu. Największą zmianą było uzupełnienie pomnika o drugi, rozłączny element, jakim stały się postaci dwóch żołnierzy wielkopolskich. Był to pomysł sekretarza Szydlaka, któremu zależało na „wzbogaceniu” monumentu figurami powstańców, zwanych przez niego „wojtkami”. Od-
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz