2/2024 43 H&B SZKOŁA JEŻDZIECKA W klasycznym rozumieniu zwinność definiowana jest jako zdolność do szybkiego ruszania i zatrzymywania się oraz szybkiej i dokładnej zmiany kierunku. Definicje zwinności Sheppard i wsp.1 definiują zwinność jako „szybki ruch całego ciała, zmianę prędkości lub kierunku w odpowiedzi na bodziec”. Z kolei Afonso i wsp.2 zwinność dzielą na dwie główne części: umiejętność szybkiej zmiany kierunku oraz czynniki percepcyjne i neurofizjologiczne, obejmujące szybkość i poprawność podejmowanych decyzji związanych z koordynacją. Zwinność występuje np. w reakcji organizmu na zagrożenie upadkiem. Niski poziom zwinności może wydłużyć czas reakcji i opóźnić wybór odpowiedniej strategii reagowania na zagrożenie utraty wertykalności postawy. Upadki mają miejsce, gdy człowiek traci kontrolę nad postawą ciała w wyniku działania stresorów zaburzających jej wertykalność, a zapobiega jej utracie wcześniej, stosując strategie adekwatne do sytuacji. Pomiar i ocena zwinności (tj. szybkiej reakcji na zakłócenia) oraz równowagi (tj. zdolności kontroli postawy) są niezbędne, ponieważ te dwie umiejętności konstruują ruchy zapobiegające upadkowi. Nawet jeśli organizm posiada dobry poziom zwinności i zastosuje odpowiednie strategie reagowania, to upadki nadal mogą występować, jeśli osobnik nie jest w stanie kontrolować wertykalności postawy kończynami dolnymi. Stopniowy regres równowagi zaczyna się po 40. roku życia, wykazując szczególnie szybkie ubytki pomiędzy 70. a 80. rokiem życia. Jest to związane z postępującym wiekiem, w którym zachodzą zmiany w czuciu przedsionkowym, układzie somatosensorycznym i narządzie wzroku. Blomkvist i wsp.3 na podstawie pomiarów czasu reakcji kończyny górnej i dolnej w grupie 354 osób w wieku 20-99 lat wykazali, że wiek i płeć mają istotny wpływ na czas reakcji. Zwinność i równowaga Należy wyróżnić równowagę statyczną i dynamiczną. Warto podkreślić, że zwinność i równowaga są istotnie powiązane z ryzykiem upadku, szczególnie w sytuacji potknięcia i poślizgu. W sytuacji statycznej lub dynamicznej umiejętność unikania upadku w każdej obranej strategii reagowania przebiega w dwóch fazach: szybkiej reakcji i kontroli postawy. Przy czym prosty czas reakcji zależy od percepcji (słyszenia, widzenia i odczuwania bodźców), przetwarzania (koncentracja i zrozumienie informacji) i reakcji (sprawność motoryczna). Nie jest zatem istotne, czy jeździec siedzi w siodle konia stojącego, w stępie, kłusującego, czy galopującego. ZWINNOŚĆ W SPORCIE Zwinność – zdolność umożliwiająca efektywne uczestnictwo w sporcie – jest istotnym elementem profilaktyki wystąpienia urazów. Jest efektem koordynacji między układami mięśniowym, kostnym i nerwowym, co pozwala na interpretację informacji sensorycznych i ich integrację z możliwościami ruchowymi. Poprzez wykorzystanie rozmaitych ćwiczeń jeźdźcy mogą analizować swoje ruchy, poprawiać błędy i rozwijać zwinność. W jaki sposób? Fot. AdobeStock/Rzoog Mirosław Mrozkowiak Fizjoterapeuta, wielokrotny reprezentant Polski w lekkiej atletyce, doktor nauk kultury fizycznej, emerytowany nauczyciel akademicki
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz